Çocuk Haklarının 16. Maddesi: Mahremiyetin Korunması 

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 16. maddesi, her çocuğun özel hayatının korunmasını güvence altına alır. Bu hak, çocuğun ailesine, evine, özel yazışmalarına ve kişisel itibarına yönelik keyfî veya hukuka aykırı müdahalelerin engellenmesini amaçlar (United Nations Human Rights Office of the High Commissioner, 2018). Mahremiyet, yalnızca bilgilerin gizli kalması değil; çocuğun kimliğini oluşturması, duygularını işlemesi, düşüncelerini geliştirmesi ve kendine ait bir alan yaratması için temel bir gereksinimdir (Whalen, 2022). Bu nedenle mahremiyet hakkı, çocuğun güven duygusuyla, özgürce ve sağlıklı biçimde büyümesinin önemli bir parçası olarak görülür.

Dijital çağda mahremiyetin kapsamı önemli ölçüde genişlemiştir. Çocuklar yalnızca fiziksel dünyada değil, dijital ortamda da korunmaya ihtiyaç duymaktadır. Sosyal medya, çevrimiçi oyunlar, öğrenme platformları ve akıllı cihazlar; çocukların fotoğraflarını, konumlarını, iletişim verilerini ve davranışsal bilgilerini otomatik olarak toplayabilmektedir (Arnetta et al., 2023). Bu durum, mahremiyet hakkının dijital alanı da kapsayacak şekilde yeniden düşünülmesini gerektirir. Araştırmalar, çocukların dijital ayak izlerinin çoğu zaman farkında olunmadan oluştuğunu ve bu verilerin reklamcılık, profilleme ve diğer ticari amaçlarla kullanıldığını göstermektedir (Briazu et al., 2021; Conti et al., 2024; Gatto et al., 2024; Walrave et al., 2022). 

 Ebeveyn paylaşımları, yani “sharenting”, modern mahremiyet tartışmalarının merkezinde yer almaktadır. Ebeveynler çoğu zaman iyi niyetle çocuklarının fotoğraflarını paylaşsa da bu paylaşımlar çocuğun gelecekteki dijital kimliği üzerinde kalıcı etkilere sahip olabilir (UNICEF, 2024). Çocuğun istemediği fotoğrafların paylaşılması, gelecekte utanç verici durumlara yol açabilir veya kötü niyetli kişiler tarafından kötüye kullanılabilir. Uzmanlar, ebeveynlerin paylaşım yapmadan önce çocuğun görüşünü sorması, rızasını alması ve çocuğa dijital mahremiyet bilincini öğretmesi gerektiğini vurgulamaktadır (Warrington & Larkins, 2019). Çocuğun görüşüne başvurulmadan yapılan paylaşımlar, hem mahremiyet hakkını hem de kişisel sınırların gelişimini zayıflatabilir (Conti et al., 2024; Kılıç et al., 2024; Walrave et al., 2022)

Bazı çocuklar, özellikle kurumlarda yaşayan veya bakım hizmeti alanlar, mahremiyet ihlallerine daha fazla maruz kalabilir. Araştırmalar, bu çocukların eşyalarının aranması, yazışmalarının izlenmesi veya dijital iletişimlerinin sınırlandırılması gibi uygulamalara maruz kalabildiğini göstermektedir (Ayalew et al., 2024; Lubaale, 2025). Bu nedenle devletlerin, bu çocukların özel hayatını korumak için ek tedbirler alması gerekmektedir.

Mahremiyet hakkı mutlak değildir; çocuğun güvenliği ve başkalarının haklarıyla dengelenir. Ancak uzmanlara göre amaç, çocuğu sürekli izlemek değil, onu güçlendirmektir (Save the Children, n.d.). Ebeveynler ve yetişkinler, çocukların dijital güvenlik konusunda bilinçlenmesini sağlamalı, tehditleri tanımasına yardımcı olmalı ve güvene dayalı bir iletişim kurmalıdır. Dijital dünyada güvenliğin sağlanması için çocukların hem korunmaya hem de özerklik kazanmaya ihtiyaçları vardır (Whalen, 2022).

Sonuç olarak, mahremiyet hakkı çocuğun görünür olmasına rağmen gözetim altında olmadan büyümesini sağlayan temel bir haktır. Her çocuk; izinsiz müdahalelerden, kontrolsüz paylaşımlardan, kişisel bilgilerinin kötüye kullanılmasından ve itibarını zedeleyen davranışlardan korunmayı hak eder. Mahremiyetin korunması, çocuğun kendini gerçekleştirmesi, özgüven kazanması ve sağlıklı bir kimlik geliştirmesi için vazgeçilmezdir. Çocukların hem fiziksel hem de dijital dünyada güvenle büyüyebildiği, kendilerine ait bir alanı olduğu bir toplum yaratmak hepimizin ortak sorumluluğudur.

Kaynakça

Arnetta, L. D., Fathyasani, G. A., & Suryawijaya, T. (2023). Children’s Privacy in the Digital World: A Review of the Law on the Use of Technology Child. https://doi.org/10.20944/preprints202311.0031.v1

Ayalew, Y. E., Verdoodt, V., & Lievens, E. (2024). General Comment No. 25 on Children’s Rights in Relation to the Digital Environment: Implications for Children’s Right to Privacy and Data Protection in Africa. Human Rights Law Review,24(3). https://doi.org/10.1093/hrlr/ngae018

Briazu, R. A., Floccia, C., & Hanoch, Y. (2021). Facebook sharenting in mothers of young children: The risks are worth it but only for some. Technology, Mind, and Behavior, 2(4). https://doi.org/10.1037/tmb0000051

Conti, M. G., Del Parco, F., Pulcinelli, F. M., Mancino, E., Petrarca, L., Nenna, R., Di Mattia, G., Matera, L., La Regina, D. P., Bonci, E., Caruso, C., & Midulla, F. (2024). Sharenting: characteristics and awareness of parents publishing sensitive content of their children on online platforms. Italian Journal of Pediatrics, 50(1), 135. https://doi.org/10.1186/s13052-024-01704-y

Gatto, A., Corsello, A., & Ferrara, P. (2024). Sharenting: hidden pitfalls of a new increasing trend– suggestions on an appropriate use of social media. In Italian Journal of Pediatrics (Vol. 50, Issue 1). https://doi.org/10.1186/s13052-024-01584-2

Kılıç, S., Orhan Kılıç, B., Gül Ateş, E., Çullas Ilarslan, N. E., Konuksever, D., & Ulukol, B. (2024). Exploring the Depths of Sharenting: Unveiling the Impact of Sociodemographic Factors and Internet Addiction. Journal of Pediatric Health Care, 38(5), 643–650. https://doi.org/10.1016/j.pedhc.2024.05.011

Lubaale, E. C. (2025). Anonymity in judgments: safeguarding children’s rights in Uganda and the Global South. International Journal of Children’s Rights.

Save the Children. (n.d.). UNCRC Article 16: children’s rights to privacy. https://www.savethechildren.org.au/about-us/save-the-childrens-charity-work/uncrc-article-16-childrens-rights-to-privacy

UNICEF. (2024). Paylaşan ana-babalık (“sharenting”) hakkında bilmeniz gerekenler. https://www.unicef.org/turkiye/hikayeler/paylaşan-ana-babalık-sharenting-hakkında-bilmeniz-gerekenler 

United Nations Human Rights Office of the High Commissioner. (2018). Article 16. The right to Protection of Privacy, Family, Home, Correspondence, Honour, and Reputation. https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Privacy/SR_Privacy/privacy-child/Other-Stakeholders/15-Tobin-J-and-Field-SM-Article-16.pdf

Walrave, M., Verswijvel, K., Ouvrein, G., Staes, L., Hallam, L., & Hardies, K. (2022). The Limits of Sharenting: Exploring Parents’ and Adolescents’ Sharenting Boundaries Through the Lens of Communication Privacy Management Theory. Frontiers in Education, 7. https://doi.org/10.3389/feduc.2022.803393

Warrington, C., & Larkins, C. (2019). Children at the centre of safety: challenging the false juxtaposition of protection and participation. Journal of Children’s Services, 14(3), 133–142. https://doi.org/10.1108/JCS-09-2019-055

Whalen, C. (2022). Article 16: The Right to Protection of Privacy (pp. 93–102). https://doi.org/10.1007/978-3-030-84647-3_11